Қазақстан Республикасының жаңа экологиялық кодексі. Жастар болмаса - кім, қазір болмаса - қашан!

«Қазақстан Республикасының жаңа экологиялық кодексі: міндеттері мен болашағы» семинары 2021 жылы 18 ақпанында «Жасыл көпір ұрпақтан-ұрпаққа» ұлттық жобасы аясында сәтті өтті. Ол виртуалды алаңға еліміздің түрлі университеттерінің өкілдерін, оның ішінде магистранттарды, докторанттарды, жоғары курс студенттерін және олардың тәлімгерлері – оқытушыларды біріктірді. Бұл кездесудің ұйымдастырушысы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің география және табиғатты пайдалану факультетінің тұрақты даму ЮНЕСКО кафедрасы болды.

2021 жылдың 2 қаңтарында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасының жаңа Экологиялық кодексіне, сондай-ақ «Экологиялық мәселелер бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға қол қойды.

Біздің қоғам үшін жаңа Экологиялық кодекстің ерекшелігі, құндылығы неде және оның 2007 жылы жарияланған алдыңғыдан негізгі айырмашылықтары қандай? Радиоактивті қалдықтарды басқару саласында және экологиялық заңнаманың басқа аспектілерін шешуде жаңа Кодекс қандай перспективалар ашады – бұл онлайн-кездесу барысында айтылған мәселелердің толық тізімі емес. Семинарда сөз сөйлеген әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың магистранттары Алия Ердвалиева, Қазыбекқызы Перизат және Дикова Любовь жеткілікті дәл және егжей-тегжейлі түсіндірмелер берді және бірқатар мәселелер бойынша осы құжаттың мазмұнына сыни ескертулер берді.

Қазақстан Республикасының жаңа экологиялық кодексінде көптеген құрылымдық және ең бастысы, мазмұндық айырмашылықтар бар. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) елдерінің үздік халықаралық тәжірибесін ескере отырып, «ластаушы төлейді», «түзетеді» және «алдын алады» қағидаттары енгізілді, бұл салдарларды жоюдың профилактикалық сипатын көрсетеді.

Өнеркәсіптік кәсіпорындар және басқа табиғи ресурстарды пайдаланушылар қоршаған ортаға келтірілген зиянның орнын міндетті түрде төлейтін болады, бірақ қазір олар айыппұлдар төлеп, ластануды жалғастыруда. Ағаштарды заңсыз кескені үшін жауапкершілік те күшейіп келеді және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда бірнеше рет заң бұзушылықтар немесе ағаштар кесілген жағдайда ірі кәсіпорындарға 1500 АЕК-ке дейін айыппұл салынады.

Демек, Кодекстің жаңа редакциясы табиғатты пайдаланушылардың ластануы мен қоршаған ортаға келтірілген кез-келген зиян үшін жауапкершілігін күшейтеді!

Елдегі экологиялық ахуалды жақсартудың нақты мүмкіндігі – қолда бар ең жақсы технологияларды (БАТ) енгізу, сондықтан жаңа Кодекс табиғат пайдаланушылардан шығарындыларды азайту үшін осындай технологияларды енгізуді талап етеді. Кәсіпорындар БАТ-ны 10 жылдық экологиялық тиімділік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырады. Сонымен бірге БАТ енгізген кәсіпорындар эмиссиялық төлемдерден босатылады.

Жаңа Кодекс сонымен бірге қоршаған ортаға әсерді бағалаудың жаңа тәсілдерін (ҚОӘБ) енгізуді ұсынады, ҚОӘБ-ны тек 1-санаттағы кәсіпорындар үшін, шынымен экологиялық қауіпті объектілерде қолдану талабын қолдану ұсынылады. Сонымен қатар, Кодекс жобасында қоршаған ортаны қорғауды 100% мөлшерінде кіріс экологиялық төлемдер есебінен қаржыландыру көзделген.

Профессор Павличенко Л.М. талқыланған Кодекске түсініктеме берді. Тағы бір маңызды экологиялық проблема – тұрмыстық қатты қалдықтарды өңдеудің төмен деңгейі және оларды бөлек жинау мен сұрыптау үшін тиісті инфрақұрылымның болмауы. Осыған байланысты, қалдықтарды кейіннен электр энергиясын өндірумен бірге қалдықтарды жағуды көздейтін қалдықтарды энергияға айналдыру механизмін енгізу ұсынылады.

Сонымен қатар, жаңа Экологиялық кодекс қауіпті қалдықтар қызметін лицензиялауды және қалдықтарды жинау мен тасымалдау туралы хабарлама тәртібін қарастырады. Радиоактивті қалдықтарға қатысты жаңа заңнамада радиоактивті материалдарды пайдалануға, атом энергиясы мен радиациялық қауіпсіздікке, сондай-ақ радиоактивті қалдықтарды сақтау мен көмуге экологиялық талаптар алға қойылды. Алайда, сарапшылардың пікірінше, Қазақстанда геологиялық қойма мен радиоактивті қалдықтарды өңдейтін орын құру үшін қосымша шаралар қажет.

ЭкоКодекстің негізгі элементтері мен оны іске асырудың ұсынылған шаралары туралы объективті және бей-жай емес пікірталас өтті. «Жастар болмаса – кім, қазір болмаса – қашан», – бұл соңғы семинардың лейтмотиві.

Семинардың барлық материалдары «Жасыл көпір ұрпақтан-ұрпаққа» http://greenbridgework.kaznu.kz порталында орналастырылған, бұл жастарды, ғылыми және академиялық қоғамдастықты насихаттауға тарту үшін осы Ұлттық жобаның Виртуалды байланыс платформасының мақсаттарына толық сәйкес келеді.

Семинарды ұйымдастырушылар: Базарбаева Т.А. – тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасының меңгерушісі және Тәжібаева Т.Л. – география және табиғатты пайдалану факультетінің